Hoe leg je aan een kind uit wat je doet?
Veel met mensen praten, om te kijken of we gezamenlijk tot een betere wereld kunnen komen. Voor mensen én voor het klimaat, en niet alleen voor onszelf, hier, maar voor mensen overal op de wereld. Je moet met al die mensen praten, omdat samenwerken leidt tot verandering. Alleen ga je sneller, samen kom je verder – dat is een motto dat ik graag gebruik. Dat past heel goed bij wat ik doe. Ik ben heel actiegericht, dus stiekem denk ik vaak nog ‘alleen ga je sneller’, maar ik heb toch geleerd dat dat niet opgaat.
Kun je daar een voorbeeld van geven?
Neem zo’n project als Women on Wings. Onze doelstelling was: het creëren van één miljoen banen voor vrouwen op het platteland van India. Zo’n doel formuleren is niet zo moeilijk, maar het voor elkaar krijgen – dat is een grote reis. Ellen Tacoma en ik begonnen Women on Wings in 2007. Toen dachten we: dat doen we wel even. We hadden een enorm netwerk en 25 jaar ervaring. Maar zo werkt het natuurlijk niet. Uiteindelijk komt het neer op volharding en geduld. En dan heb je anderen nodig. Want er komt een moment dat je het niet meer ziet zitten, er geen gat meer in ziet, en dan ontstaat er een doorbraak doordat iemand anders een oplossing ziet, of de schouders eronder zet. Dat bedoel ik met: samen kom je verder.
‘Want er komt een moment dat je het niet meer ziet zitten, er geen gat meer in ziet, en dan ontstaat er een doorbraak doordat iemand anders een oplossing ziet, of de schouders eronder zet.’
Wat zou je graag doorgeven of nalaten?
Een betere wereld. We maken er nu met zijn allen toch best een zootje van. Ik ben dol op de natuur, daar schuilt zo veel wijsheid in, maar wij mensen zijn daarboven gaan staan. Terwijl wij juist zo veel te leren hebben van de aarde. Alles wat daarmee te maken heeft, vind ik superbelangrijk. We moeten in onze economie veel meer rekening houden met het welzijn van de mensen, en van de planeet.
Heb je weleens gedemonstreerd?
Wat een grappige vraag. Ik heb zeker weleens gedemonstreerd, in mijn studententijd, begin jaren tachtig. Toen protesteerden we tegen kernenergie. En een paar jaar geleden nog, toen liep ik mee met een klimaatmars. Maar dat is anders, dat was een heel vreedzame optocht.
Waarom is dit een grappige vraag?
We hebben het er een tijd geleden over gehad, in het kader van het project Ongemak in de boardroom. Met bestuurders bespraken we hoe je kon zorgen voor je eigen ongemak, vanuit de gedachte dat ongemak leidt tot vernieuwing. Als je alleen maar dingen doet die goed voelen en je makkelijk afgaan, kom je niet verder. Anderhalf jaar geleden, toen Extinction Rebellion steeds aanweziger werd, hebben we onszelf de vraag gesteld: zouden wij nou op een snelweg gaan staan? Ik ben enorm begaan met het klimaat, maar bij zo’n demonstratie veroorzaak je ook overlast. Dat vind ik, in deze levensfase, toch heel ongemakkelijk. Als student had ik het wel gedaan, denk ik. Je hebt het rebelse van de twintigers, van de Greta Thunbergs, nodig voor innovatie. Bij Ongemak in de boardroom stelden wij onszelf de vraag: hoe rebels durven wij nog te zijn?
Je neemt nu afscheid van MVO Nederland. Zou je na je vertrek wel een snelweg
blokkeren?
Het blijft ingewikkeld. Ik heb ook rollen als commissaris, Women on Wings wordt
gefinancierd door familiefondsen, die belangen weeg ik allemaal mee. Ken je Mark van Baal, van Follow This, die met zo veel mogelijk ‘groene’ aandelen in Shell probeert het bedrijf van koers te laten veranderen? Dat is een mooi voorbeeld van leiderschap. Heel inspirerend: zo kun je ook de volger zijn van een leider en betekenis hebben.
Wat is het beste advies over leiderschap dat je ooit hebt gekregen?
Blijf volhouden. Mijn leidinggevenden hebben dat altijd tegen me gezegd, maar mijn moeder bijvoorbeeld ook. Als ik me het schompes zat te werken en voor mijn gevoel niemand meekreeg, zei ze: Marietje, ze zien echt wel wat je doet. Heb geduld. Ik begon mijn carrière bij Randstad, en daarna bij de bloemenveiling. Daar was ik als een vis in het water, dat zijn heel actiegerichte bedrijven, maar daarna belandde ik bij de Rabobank. Die dynamiek, van zo’n grote bank, was een enorme uitdaging voor mij. Ik ben management van verandering gaan studeren. Dat was mijn redding. Toen realiseerde ik dat die eindeloze processen een functie hadden. Als je in een organisatie met iedereen de dialoog aangaat, duurt besluitvorming weliswaar langer, maar heb je daarna veel meer draagvlak. Ik heb toen geleerd veel meer geduld te hebben.
‘Als je in een organisatie met iedereen de dialoog aangaat, duurt besluitvorming weliswaar langer, maar heb je daarna veel meer draagvlak.’
Van welke eigenschap van jezelf zou je graag afscheid nemen?
Tja, dat ongeduld – ik vind dat het ook een positieve kant heeft. Ongeduldige mensen proberen dingen voor elkaar te krijgen. Dus er zit een kracht in. Maar iets meer in het moment zijn, iets meer loslaten… Dat voornemen omarm ik zeer, en daar oefen ik nog steeds in.
Hoe haal je het beste in anderen naar boven?
Vanuit het positieve. Door de kwaliteit te zien van mensen, maar vooral door ze positief te benaderen. En door te zorgen voor een goede energie. Ik had laatst mijn afscheid voor de collega’s van MVO Nederland, en daarvoor had ik een collega, die een opleiding tot stand- upcomedian had gevolgd, gevraagd een roast te houden. Dat heeft hij geweldig gedaan. Ik ben dan degene die het hardst lacht, ook al werden al mijn onhebbelijkheden uitvergroot. Ik probeer open, eerlijk en kwetsbaar te zijn. Dat heeft zijn weerslag op het team, want uiteindelijk moet het gaan om teamspirit en verbinding, en om het plezier met elkaar.
‘Ik probeer open, eerlijk en kwetsbaar te zijn. Dat heeft zijn weerslag op het team, want uiteindelijk moet het gaan om teamspirit en verbinding, en om het plezier met elkaar.’
Je nam ook afscheid omdat je ziek bent.
Dat is tweeledig. Mijn termijn liep af, ik had als directeur-bestuurder er al twee keer een benoemingsperiode van vier jaar erop zitten. En elke vier jaar voer je het gesprek: gaan we verlengen? Dat is belangrijk, want elke tijd heeft weer een ander soort leiderschap nodig. En je kunt altijd wel een reden vinden om te blijven. Daarom ben ik erg voor vaste bestuurstermijnen. Ik kan er nooit goed tegen als mensen zeggen: nee, ík moet nog twee jaar blijven zitten. Dan stel je jezelf te veel voorop. Ik had al tegen de raad van toezicht gezegd: 2024 is het jaar om te gaan, maar toen werd ik ineens ziek. Mijn herstel duurde veel langer dan ik dacht, en ik denk niet dat ik ooit de energie weer terug krijg die ik vroeger had. Ik werkte rustig drie dagdelen per dag, met elke avond presentaties, panels, weet ik veel wat. En nu werd ik er ineens uitgerukt. Wat heb ik hier zelf nog over te zeggen of te willen, dacht ik. Dus daar ben ik boos over geweest, en verdrietig, maar inmiddels ben ik dat hele rouwproces door.
Wat was de moeilijkste beslissing die je ooit hebt moeten nemen?
Mijn vertrek was moeilijk, maar dat heb ik nu volledig geaccepteerd. Als ik nu terugkijk, denk ik dat de lastigste beslissingen gingen over het lot van anderen. Ingewikkelde gesprekken, mensen die geen contractverlenging krijgen. Ik hoop altijd maar dat mijn keuzes uiteindelijk goed uitpakken voor iedereen, en ik neem ze met de beste bedoelingen, maar ingrijpende beslissingen moeten nemen voor anderen, dat valt me soms zwaar.
Interview: Vera Spaans | Videografie: Freelancers United