Tijdens het Ebbinge Webinar voor bestuurders en toezichthouders in de zorg van september 2023 ging Niels van Tent in gesprek met Mieke Moor en Anita Wydoodt. Moor is organisatiefilosoof, adviseur en toezichthouder in de zorg. Wydoodt is voorzitter van de Raad van Bestuur van de Parnassia Groep en was daarvoor bestuurder bij het Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis. Samen schreven zij het boek ‘De bestuurder & de filosoof – over de binnenkant van leiderschap.’
Onzekerheid in besturen is een thema waarmee Moor en Wydoodt zich al langere tijd bezighouden. Voor Wydoodt begon dat toen ze zelf beginnend bestuurder was. “Om me heen zag ik veel bestuurders die tijdens vergaderingen heel zeker van zichzelf leken, en makkelijk hun mening gaven of een standpunt innamen”, vertelt ze. Het stond haaks op de twijfel en onzekerheid die ze zelf regelmatig ervoer en ook bij collega’s bemerkte als ze daar met hen over sprak. Ook Moor heeft gaandeweg met twijfel leren om te gaan. “Je loopt er de hele tijd tegenaan en ik heb geleerd me ertoe te verhouden. Zo heb ik ontdekt dat als je dat doet, er een heleboel rijkdom uit tevoorschijn komt.”
Introverte en extraverte bestuurders
De reacties op ‘De bestuurder & de filosoof’ maakten duidelijk dat verschillende typen bestuurders elk op hun eigen manier naar het thema ‘twijfel’ kijken. “Je merkt dat er echt believers zijn, maar ook mensen die niet door het boek heen komen. Daarbij lijkt een wat introverte bestuurder zich vaker aangetrokken te voelen tot wat in dit boek staat dan diens meer extraverte collega”, aldus Wydoodt.
Moor ziet dat het beeld dat leidinggeven vooral om draadkracht draait, nog altijd dominant is. “Bestuurders worden heel erg aangesproken op dingen voor elkaar krijgen. Op veranderen, verbeteren. Dan lijkt het alsof denken gelijk staat aan niets doen. Terwijl dat voor mij juist een van de opdrachten voor bestuurders is. Als je jezelf de tijd gunt om iets langer na te denken, om te twijfelen, is het effect van je daden vaak groter.”
De twijfelende toezichthouder
Eerder dit jaar verscheen het boek ‘De twijfelende toezichthouder’, met verdiepende inzichten over toezichthouden nieuwe stijl. Moor en Wydoodt leverden ook een bijdrage. Van Tent stelde het boek samen en vertelt over de bewuste keuze om het woord ‘twijfel’ in de titel op te nemen. “Daarmee breek je toch wat radicaler met hoe er vaak nog naar toezicht wordt gekeken. Als je in plaats van twijfelen bijvoorbeeld over reflecteren spreekt, zet je een te kleine stap.”
Hoe belangrijk ze het ook vinden om twijfel te omarmen, uiteindelijk moeten bestuurders en toezichthouders wél tot besluiten komen. Daarbij is het volgens Moor en Wydoodt zaak om zoveel mogelijk verschillende meningen te wegen, juist ook van mensen die zelf niet snel op de voorgrond treden. “Alleen twijfelen is niet goed, net zomin als het nemen van besluiten zonder dat die ergens op gebaseerd zijn”, zegt Wydoodt. Een mooi voorbeeld van hoe je dat kan aanpakken, ziet ze in de monnikentraditie. “Alle aanwezigen in de abdij mogen hun mening geven, en aan het einde van de bijeenkomst zegt de abt: iedereen gehoord hebbende, neem ik dit besluit.” “Het mooie van die traditie”, vult Moor aan, “is dat de jongste monniken altijd eerst mogen spreken.”
Gescheiden werelden
Hoe belangrijk het is om ruimte te geven aan mensen die misschien wat minder makkelijk hun mening geven, herkent Wydoodt vanuit haar eigen werk. Bijvoorbeeld toen ze de implementatie van het nieuwe patiëntendossier bij het Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis begeleidde.
Naast de overduidelijke ICT-component van dit traject, werd er van de zorgmedewerkers ook een gedragsverandering gevraagd. Om de gescheiden werelden van de ‘stille, teruggetrokken ICT’ers’ en de doorgaans wat mondiger zorgprofessionals bij elkaar te brengen, besloot ze om juist die eerste groep actief het podium te geven. “Ik ben ervan overtuigd dat het leggen van die verbinding cruciaal is geweest voor het slagen van de implementatie”, aldus Wydoodt.